Trong báo cáo tổng hợp về kết quả kiểm toán Báo cáo tài chính, Nhà kiểm toán Nhà nước đã trình cho Quốc hội các hoạt động liên quan đến quản lý và sử dụng vốn, tài sản của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và năm tổ chức tài chính, ngân hàng và bảo hiểm khác trong năm 2021. Báo cáo này cho biết trong năm 2021, NHNN đã thực hiện nhiều biện pháp điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng, góp phần trong việc kiểm soát lạm phát ở mức 1,84% và duy trì sự ổn định của kinh tế vĩ mô. NhNN cũng đóng góp vào việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, ổn định thị trường tiền tệ và ngoại hối. Các ngân hàng đã được kiểm toán và đảm bảo tuân thủ các chỉ tiêu an toàn trong hoạt động kinh doanh, và tỷ lệ nợ xấu nội bảng của chúng đều dưới 3%.
Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra rằng tăng trưởng tín dụng chung của nền kinh tế đạt 13,61%, trong đó tăng trưởng tín dụng đối với hầu hết các lĩnh vực có tiềm ẩn rủi ro đều cao hơn mức tăng trưởng chung. Cụ thể, lĩnh vực bất động sản tăng 15,37%, lĩnh vực chứng khoán tăng 23,85%, và lĩnh vực trái phiếu doanh nghiệp tăng 17,65%.
Tỷ lệ dư nợ tín dụng của nền kinh tế so với GDP vẫn ở mức cao, với tỷ lệ là 114,3% trong năm 2020 và 113,2% trong năm 2021. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ này của Việt Nam nằm trong nhóm cao nhất trên toàn cầu, điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro trong việc kiểm soát dòng tiền tín dụng chảy vào các lĩnh vực có tiềm ẩn rủi ro.
Ngoài ra, việc điều hành và kiểm soát chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng chung cũng như chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng đối với từng tổ chức tín dụng (TCTD) chưa được quy định rõ ràng trong các văn bản quy phạm pháp luật. Một số TCTD đã vượt quá mức tối đa cho phép của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) trong năm 2021. Ví dụ, một ngân hàng chỉ được giao chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng là 5,5%, nhưng thực tế đã thực hiện lên đến 31,82%.
Ủy ban Kiểm toán Nhà nước (KTNN) cũng đã chỉ ra rằng có một số đơn vị đầu tư tài chính không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp, đồng thời nợ tồn đọng chưa được xử lý hoàn toàn. Các hoạt động hạch toán doanh thu, thu nhập và chi phí cũng chưa tuân thủ đúng quy định. Ngoài ra, các đơn vị cũng chưa đăng ký và nộp thuế đối với thu nhập từ hoạt động cung ứng dịch vụ thư tín dụng theo quy định.
Thậm chí, Ngân hàng Chính sách đã chậm trong việc thực hiện hồ sơ và thủ tục đề nghị miễn tiền thuê đất, dẫn đến phải nộp số tiền thuê đất là 31,1 tỷ đồng.
Có một số ngân hàng đã phân loại nợ một cách không phù hợp và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng chưa chính xác. Đồng thời, các ngân hàng cũng mắc phải sai sót về trình tự và thủ tục cho vay.
Ngân hàng Chính sách cũng đã gặp phải nhiều trường hợp cho vay vượt quá hạn mức và cho vay cho các đối tượng không phù hợp với tiêu chí của chương trình, dẫn đến việc xác định số tiền cấp bù chênh lệch lãi suất và phí quản lý từ Ngân sách Nhà nước tăng thêm 0,97 tỷ đồng. Ngoài ra, có 478 khách hàng vẫn còn nợ trong chương trình cho vay Nhà ở xã hội (NOXH), nhưng họ chưa đáp ứng đủ tiền tiết kiệm hàng tháng tại hệ thống Ngân hàng chính sách theo quy định.
Nợ xấu hàng loạt ngân hàng vượt mức 3%.
KTNN đã thực hiện kiểm toán chuyên đề về việc thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng liên quan đến xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020.
Kết quả của việc thực hiện đề án cho thấy hoạt động của hệ thống ngân hàng được kiểm soát an toàn; năng lực tài chính và quản trị điều hành của các tổ chức tín dụng đã được nâng cao, tiếp cận thông lệ quốc tế; từng bước xử lý và loại bỏ tình trạng đầu tư, sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng có liên quan; mô hình kinh doanh dần chuyển dịch từ hoạt động tín dụng sang mô hình kinh doanh đa dịch vụ…
Tuy nhiên, việc phê duyệt và ban hành Đề án cơ cấu lại vẫn chưa được tiến hành đúng tiến độ, và một số tổ chức tín dụng vẫn chưa có các giải pháp và lộ trình cụ thể để thực hiện một số mục tiêu được đề ra trong phương án cơ cấu lại. Ngoài ra, NHNN cũng chưa thực hiện thanh tra chuyên đề liên quan đến việc thực hiện phương án cơ cấu lại đối với các tổ chức tín dụng.
Một số TCTD đã xác định tỷ lệ nợ xấu không tuân thủ hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và không tính toán đầy đủ các khoản nợ tiềm ẩn chuyển thành nợ xấu (bao gồm nợ cơ cấu, trái phiếu doanh nghiệp tiềm ẩn nợ xấu, các khoản phải thu khó đòi, lãi dự thu phải thoái nhưng chưa thoái…).
Nếu tiến hành tính toán và xác định lại, một số TCTD không đạt được mục tiêu kiểm soát tỷ lệ nợ xấu dưới 3%. Báo cáo từ một số ngân hàng được đưa ra bởi cơ quan Kiểm toán Nhà nước cho thấy có những đơn vị có tỷ lệ nợ xấu ở mức từ 3,7% đến 8,6%, 8,41%, 8,5%, và một số trường hợp đặc biệt có ngân hàng với tỷ lệ nợ xấu lên đến 13,4%.
Ngoài ra, một số bộ, ngành chưa hoàn thành một số nhiệm vụ được giao trong Đề án. Cụ thể, Bộ Tư pháp chưa làm rõ các khó khăn, vướng mắc phát sinh và đưa ra các giải pháp để đẩy nhanh công tác thi hành án tồn đọng có liên quan. Công tác đôn đốc thi hành các bản án có hiệu lực pháp luật vẫn đang diễn ra chậm chạp. Đối với Bộ Công an, cho đến thời điểm báo cáo, chỉ có 09/63 đơn vị công an địa phương (chiếm tỷ lệ 14%) đã phối hợp với TCTD để tổ chức 205 vụ thu giữ tài sản bất động sản.
Bộ Tài chính chưa đảm bảo việc cung cấp đủ nguồn lực để tăng vốn điều lệ cho các Ngân hàng Thương mại do Nhà nước nắm giữ hơn 50% vốn điều lệ. Ngoài ra, việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý liên quan đến hoạt động mua bán nợ của các doanh nghiệp và xây dựng khuôn khổ pháp lý cho hoạt động chứng khoán hóa các khoản nợ cũng chưa được hoàn thành.
Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa hoàn thành việc sửa đổi quy định tại Luật Đất đai để giải quyết các khó khăn và vướng mắc liên quan đến việc thế chấp là quyền sử dụng đất của các tổ chức không phải là các tổ chức tín dụng, cũng như việc phối hợp với các bộ, ngành và địa phương để tập trung ưu tiên nguồn lực xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai Quốc gia.
Sau khi kết thúc giai đoạn thực hiện Đề án, vẫn còn một số mục tiêu và giải pháp chưa được hoàn thành. Trong đó, công tác thanh tra và giám sát chưa đảm bảo tập trung vào các vấn đề trọng yếu và rủi ro. Tỷ trọng thu nhập từ dịch vụ phi tín dụng trong tổng thu nhập của các ngân hàng đã tăng nhưng không đáng kể và không đạt được mục tiêu đề ra. Kết quả của quá trình thoái vốn cũng không đạt kế hoạch, và hành lang pháp lý hỗ trợ hoạt động của quỹ tín dụng nhân dân và tài chính vi mô chưa được hoàn thiện và đầy đủ.
